Lewis Hamiltons controversiële straf na afloop van de Belgische Grand Prix zorgt voor hernieuwd wantrouwen jegens de FIA. Die nam de Brit immers kostbare punten af in de strijd om de titel. De autosportbond wordt beticht van een samenzwering tegen McLaren. Adam Cooper analyseert wat er die zondag gebeurde, maar ook vooral waarom het gebeurde.Wie kijkt naar de titelduels van de afgelopen seizoenen, ziet meteen dat de gemoederen vaak hoog oplopen als het einde van het seizoen nadert. Een cynicus zou opmerken dat dit de media-aandacht voor de sport alleen maar ten goede komt en dat het goed is om op prime-time de ontknoping live op televisie uit te zenden. Zou dat dé reden zijn waarom Hamilton is bestraft? Sommigen zullen ongetwijfeld tot die conclusie komen.

Er is echter een eenvoudiger verklaring voor alle ophef: routineklusjes worden schandalen puur en alleen omdat er een titelkandidaat bij is betrokken en omdat ieder gewonnen en verloren punt cruciaal is nu het einde van het seizoen steeds dichterbij komt. Daar komt nog bij dat iedere actie wordt teruggekeken. Talloze herhalingen zijn er vertoond. Dan is er dus ook een grotere kans dat mensen zich dingen inbeelden.

Dit keer is er een extra dimensie toegevoegd. Hamilton rijdt voor McLaren, en hoewel teambaas Ron Dennis zijn vete met FIA-baas Max Mosley vorig jaar uitgerekend in Spa-Francorchamps beëindigde, is hun relatie nog steeds niet optimaal. Er wordt gesuggereerd dat deze animositeit zich blijft manifesteren in de reeks sancties die dit seizoen op Hamilton (en teammaat Heikki Kovalainen) zijn toegepast.

Is dat echt zo? Zet alle straffen op een rij en die conclusie is eenvoudig te trekken. Analyseer de incidenten stuk voor stuk, en telkens is er een logische verklaring aan te voeren. Daar staat tegenover dat de stewards soms inderdaad iets minder streng hadden kunnen optreden. Kortom, wat is er nu écht gebeurd in Spa?

Het precedent

Zoals wel vaker voorkomt, kennen ook de wetten van de autosport precedenten. In dit geval vormen hoofdrolspelers Fernando Alonso en Christian Klien de aanleiding dankzij hun rechtstreekse gevecht tijdens de Japanse Grand Prix van 2005. Door een hoosbui in de kwalificatie moet wereldkampioen Fernando Alonso als zestiende starten. Hij werkt zich op naar voren. In zijn ijver snijdt hij de laatste chicane af, waarbij hij Klien passeert. Alonso geeft zijn plek op het rechte stuk terug, rijdt in de slipstream en gaat er in de eerste bocht alsnog voorbij. Precies zoals in België gebeurde.

,,Er gingen een paar ronden voorbij toen wedstrijdleider Charlie Whiting op de radio kwam”, herinnert Renaults teammanager Steve Nielsen zich. ,,Hij sommeerde ons de plek alsnog terug te geven. Fernando was toen al ruim acht seconden los. Gelukkig gebeurde het tijdens de race en konden we daarna onze inhaalrace vervolgen, maar het kostte ons wel de overwinning. Ook al was Fernando verreweg de snelste man op de baan.”

Nielsen weet nog dat Renault zich toentertijd bestolen voelde. ,,De regels schrijven voor dat je de gewonnen plek moet teruggeven. Dat deed Fernando, maar als je dan meteen in de slipstream duikt krijg je schijnbaar een ongeoorloofd voordeel dat je anders niet zou hebben gehad. Daar kun je over discussiëren, vind ik eerlijk gezegd.”

Hoe dan ook, er was een precedent geschapen. Gebruik je je momentum om in de volgende bocht alsnog in te halen, dan krijg je misschien de FIA op je dak. Dit voorbeeld kennende: waarom vertelde de wedstrijdleiding dit niet aan McLaren voordat het een straf zou uitdelen?

Het vergrijp

Hamilton wist dat hij Kimi Raikkonen op ongeoorloofde wijze was gepasseerd en offerde zijn positie op. Nog voordat het team daartoe opdracht had gegeven. Een instinctieve reactie. Klaar. Hamilton was klaar om het gevecht voort te zetten. Meteen onder het aanremmen voor La Source.

Hamilton: ,,Ik wilde niet wachten tot Kimi me voorbij vloog omdat we nog steeds in gevecht waren. Uiteindelijk accelereerde hij me voorbij. Dat was voor mij het moment om ook vol op het gas te gaan, daarvoor had ik even ingehouden. Ik accelereerde niet voluit toen ik nog op kop lag. Ik zou het unfair vinden als ik Kimi een grotere voorsprong had moeten geven. Wat had ik nog meer moeten doen?”

Op de vraag of hij soms bestraft zou kunnen worden, was Hamilton meer dan duidelijk. ,,Dan zouden de stewards niet goed bij hun hoofd zijn. Zo veel gebeurde er niet. Ik vond Kimi nog de meest onsportieve coureur door mij geen ruimte te laten en er zo voor te zorgen dat ik de wijde lijn moest nemen. Ik beschouwde het maar als een race-incident. Ik liftte en liet hem passeren. Daarna greep ik mijn kans in de volgende bocht. Zo gaat dat.” Toch maakte hij zich een beetje zorgen. ,,Het zou me niet verbazen als…”

McLaren wilde zeker weten dat het juist had gehandeld en daarom nam sportief directeur Dave Ryan meteen contact op met wedstrijdleider Whiting. Twee keer vroeg hij of Hamilton zich juist had opgesteld, twee keer gaf Whiting een positieve respons. Hij baseerde zijn mening op de live-beelden en zijn eerste reactie viel uit in Hamiltons voordeel.

Hoewel Whitings opinie alom wordt gerespecteerd, kan hij altijd overruled worden door de dienstdoende stewards. Precies dat is wat er gebeurde. Teambaas Ron Dennis liet kort na de race al doorschemeren dat dit mogelijk was. ,,Natuurlijk kan Charlie slechts zijn eigen mening geven, hij behoort niet tot de stewards, maar zijn mening is niet op los zand gebaseerd en hij bevestigde dat Lewis binnen de regels had gehandeld”, zegt Dennis.

,,Bovendien ben ik van mening dat Lewis gewoon niets fout deed. De bocht was van ons. Zelfs met die wetenschap in het achterhoofd gaven we de leiding terug aan Raikkonen. Ook is Charlie niet de eerste de beste om bij twijfel bij aan te kloppen.”

De uitspraak

Dennis uitte hardop zijn twijfels en dat blijkt gerechtvaardigd als de stewards hun oordeel bekendmaken: 25 seconden tijdstraf. Hamilton valt tot achter Felipe Massa en Nick Heidfeld terug naar de derde plek.

De stewards hebben Suzuka 2005 erbij gepakt en komen tot de conclusie dat, hoewel Hamilton zijn gewonnen plek teruggeeft, hij zijn voordeel behoudt tot de volgende bocht. Het extra momentum dat hij meeneemt het rechte stuk op, gebruikt hij in zijn voordeel om Raikkonen te passeren in La Source. Nadat hij de beelden nogmaals heeft bekeken, verandert Whiting van mening en toont hij zich eensgezind met de stewards.

Als argument wordt aangevoerd dat Hamilton op normale wijze, dus zonder te afsnijden, niet dicht genoeg in de buurt van Raikkonen zou hebben gezeten om hem uit te remmen. Ook speelt voor de stewards mee dat Hamiltons voorwiel ter hoogte van de achterkant van de Ferrari is op het moment dat hij alsnog besluit de chicane af te snijden. Dat zal de argumentatie zijn van de FIA als het zover komt dat de autosportbond zich in het beroep van McLaren zal moeten verdedigen. En, eerlijk is eerlijk, er valt wat voor te zeggen.

Er zit echter ook een andere kant aan het verhaal. Hamilton kiest er niet voor om rechtdoor te gaan omdat hij een optimistische uitremmanoeuvre inzet. Op een bepaald moment ligt hij duidelijk op gelijke hoogte met de Ferrari, als hij er zelfs niet voor zit. Op het moment dat de auto’s de bocht naderen, houdt Raikkonen zijn lijn en drukt hij Lewis tegen de kerb.

Twistpunt

Dat is racen, zoals het cliché voorschrijft. Er bestaat ook geen twijfel over dat Hamilton in de positie van Raikkonen hetzelfde had gedaan. Alleen bleven er in dit geval weinig opties over voor Hamilton. Was hij op zijn plek gebleven, dan hadden beide auto’s elkaar misschien geraakt.

Wie weet zou Lewis dan het veroorzaken van een vermijdbaar ongeluk ten laste gelegd worden. Hamilton kan dat aanvoeren als gedachte achter zijn actie, alleen lijkt het erop dat de FIA dan vindt dat je positie moet teruggeven en aansluiten zonder meteen daarna in te halen.

Twistpunt is: haalt Hamilton in La Source Raikkonen puur en alleen in omdat hij de chicane afsneed? Wie de onboard-beelden die op internet zijn verschenen erbij pakt, ziet hoe moeilijk Raikkonen het in zijn Ferrari heeft. Hij remt zo onverwacht vroeg voor de chicane dat hij verrast lijkt als Hamilton zijn actie inzet. Hamilton lijkt zelfs trouwens ook te schrikken en instinctief een inhaalpoging te wagen.

Het mag duidelijk zijn dat Raikkonen dan ook vroeg aanremt voor La Source, wat het Hamilton weer makkelijker maakt hem te passeren. Feit is dat beide auto’s zich wat raar gedragen op het rechte stuk, zoekend naar grip onder het accelereren. McLaren wijst er maar al te graag op dat Hamilton op start/finish 6,7 kilometer per uur langzamer reed dan de Ferrari. Dat sterkt de verdediging van het team, al vertelt dit niet het complete verhaal.

Ook andere elementen hebben een rol gespeeld voordat de stewards tot een besluit kwamen. Raikkonen was in de chicane druk bezig met Hamilton en raakt vervolgens de McLaren-bolide in La Source als Hamilton hem dit keer met succes passeert. Bij die actie kunnen eveneens vraagtekens geplaatst worden, ook al spint Hamilton niet.

Later die ronde gebeurt er nog iets raars. Zowel Hamilton als Raikkonen gaat wijd in Pouhon. Maar terwijl Hamilton vrijwel meteen terugstuurt, kiest Raikkonen enkele honderden meters lang een alternatieve route over de uitloopzone voordat hij terugkeert op het ‘echte’ asfalt. Dat was in eerste instantie al niet zoals het hoorde en zeker niet na het zien van de onboard-beelden.

Voordeel halen buiten het circuit geldt niet enkel voor afsnijden, maar ook voor het groter maken dan de bocht daadwerkelijk is. Raikkonen zorgde er niet alleen voordat hij niet zou spinnen, maar gaf zichzelf tevens meer momentum dan Hamilton had. En wat er gebeurt de volgende bocht? Raikkonen passeert Hamilton.

Nico Rosberg speelt weliswaar ook een rol door Hamilton dwars te zitten en hem op het gras te forceren, feit is dat Raikkonen veel dichter achter de McLaren reed dan hij anders had gedaan. Dan zijn er nog vraagtekens rond de gele vlaggen en de extra snelheid die Raikkonen meeneemt onder het insturen van de bocht. Natuurlijk, het werkt hem tegen bij het uitkomen ervan, maar dat is het punt even niet.

Al met al is de hamvraag: heeft die slipstream op start/finish Hamilton nu echt zo veel voordeel opgeleverd, zo veel dat hij zes punten moet verliezen in zijn strijd om de titel met Massa? De algemene opinie was vast anders geweest als Raikkonen was ingehaald, de rest van de race had geprobeerd Hamilton terug te pakken en als tweede over de streep was gekomen. Was de zege bij de eigenlijke winnaar terechtgekomen, dan was er vast heel anders gereageerd. Nu profiteerde Massa, die de laatste ronde aflegde in een tijd die ongetwijfeld behoort tot de langzaamste laatste ronden van een Grand Prix-winnaar sinds de races op de oude Nürburgring.

Conclusie

Het blijft nog even afwachten of de zaak écht wordt behandeld door het Court of Appeal omdat dit zich mogelijk niet ontvankelijk verklaart, maar dit verhaal zal niet snel worden vergeten. Wint Massa het WK met minder dan zes punten, dan zal dit altijd een smet blijven op een eventuele titel van de Braziliaan. Ook al speelt hij in dit verhaal slechts een kleine bijrol.

Een andere belangrijke factor is de rol van de stewards en hun vermogen om de juiste beslissing te nemen. De afgelopen seizoenen werkte de FIA met de Brit Tony Scott-Andrews als permanente hoofdsteward bij alle races. Hij moest enkele pittige beslissingen nemen, zoals over de parkeeractie van Michael Schumacher in Monaco in 2006 en het gedrag van Fernando Alonso in Hongarije 2007.

In beide gevallen toonde Scott-Andrews lef en slaagde hij erin een kampioen te ontmaskeren als leugenaar. Ook maakte hij zijn uitgebreide argumentatie openbaar in een poging het publiek te laten begrijpen wat er gebeurde. En waarom het gebeurde. Teams en coureurs waren het lang niet altijd met hem eens, maar Scott-Andrews zorgde wel voor de o zo verlangde consistentie.

Voor seizoen 2008 heeft Mosley ervoor gekozen om weer te werken volgens het oude model. Drie stewards wisselen elkaar per Grand Prix af, onder leiding van Alan Donnelly – een voormalig Brits politicus die jarenlang nauw heeft samengewerkt met Mosley – in een speciaal voor hem gecreëerde rol. Zijn enige minpunt is dat hij nog niet over al te veel ervaring beschikt.

In een klimaat waarin veel fans van de sport het gevoel hebben dat er nog steeds een persoonlijke vete wordt uitgevochten tussen Mosley en McLaren, zou het zomaar zou kunnen zijn dat de FIA gevoelig is voor inmenging van buitenaf. En dan met name door de voorzitter.

Donnelly’s andere rol tijdens Grand Prix-weekends is optreden als officiële vertegenwoordiger van Mosley. De twee hebben dus zeer geregeld contact, wat niet uitsluit dat Mosley mogelijk een directe verbinding heeft met de kamer van de stewards. En daar worden alle beslissingen genomen. Met andere woorden, als Mosley op televisie iets ziet dat hem niet aanstaat, is een belletje naar Donnelly zo gepleegd.

In januari vroeg ik Mosley of hij wilde uitleggen hoe een en ander in de praktijk werkt. Hij ontkende besluiten van de stewards te kunnen beïnvloeden. Direct noch indirect. ,,De stewards zijn diegenen die de beslissingen nemen. Het is Alans taak om ervoor te zorgen dat dit juist gebeurt. Hij is er niet om tegen mensen te zeggen dat besluit X genomen moet worden. En al zou ik het zelf zeggen, dan luisteren ze toch niet naar me…”

Terwijl ik die woorden – voorzitters van nationale autosportbonden die niet luisteren naar de FIA-president – eens goed liet doordringen, vroeg ik Mosley of hij zelf ook niet vond dat zijn connecties met Donnelly voor beschuldigingen van inmenging zouden kunnen zorgen. Hij zei altijd op de hoogte te zijn van wat er zich afspeelt bij de wedstrijdleiding. ,,Charlie is aanwezig, net als andere mensen. Wij weten altijd wat er gaande is. Maar ik heb altijd geloofd in scheiding der machten en zo gaan we ook bij de FIA te werk.”

Maar, suggereerde ik, er is nu toch een veel directere lijn aanwezig dan in het verleden? Mosley: ,,Misschien. Als ik iets wilde weten, dan kon ik altijd één van de stewards bellen. Die zeggen dan echt niet van ‘dat kan ik je niet zeggen’. Nu is het wat vrijer en eenvoudiger. Maar het recht om tegen beslissingen van de stewards in te gaan bestaat nog altijd. Iedereen kan een beroep doen op het Court of Appeal.”

Als het gaat over de capaciteit van de dienstdoende stewards, schaken we plotseling op een ander bord. Het zou ook verkeerd zijn om een debat te starten over de drie mannen die betrokken waren. Allen hebben een achtergrond in verschillende vormen van autosport, anders waren ze niet in Spa geweest.

Maar er moet op worden gewezen dat de Keniaan Surinder Thatti erg onervaren is als het om Formule 1 gaat. Ik heb begrepen dat dit pas zijn tweede Grand Prix was. Hij demonstreerde zijn onervarenheid door een reactie te geven tegenover Reuters. De FIA heeft dat liever niet.

Daar staat tegenover dat Whiting en zijn trouwe rechterhand Herbie Blash samen beschikken over meer dan duizend Grand Prix’ ervaring. Ze weten van de hoed en de rand. Ze houden van racen, zijn gepassioneerd. Hun eerste reactie was dat Hamilton niets fout deed. Dat vertelden ze McLaren ook.

Maar, onder het huidige systeem zegt de mening van Whiting, zoals we hebben gemerkt, lang niet alles. Misschien wordt het tijd dat dit wel het geval is. In Noord-Amerika wordt al gewerkt met een scheidsrechter die onmiddellijk ‘fluit’. Soms controversieel, maar wel consequent. Daarom worden deze beslissingen ook geaccepteerd.

Gaan we terug naar Whiting, dan zit hij nu in een moeilijke positie. De volgende keer dat McLaren of iemand anders om opheldering vraagt, kiest hij mogelijk voor de conservatieve aanpak zodat iemand zijn positie teruggeeft, terwijl de stewards vonden dat er niets mis was. Verliest een coureur op deze manier een race of WK, dan staat de sport goed voor schut. Net als die zondag in Spa…